1-2-3 dni w Łodzi
1 dzień w Łodzi
Mając na wizytę w Łodzi jeden dzień, najlepiej zacząć od spaceru po ulicy Piotrkowskiej. W większości miast centralnym punktem jest rynek – w Łodzi jest to ulica, licząca aż 4 kilometry. Okazałe kamienice, pokazujące pełne bogactwo architektury XIX wieku, do tego miejskie pałace, oryginalne pomniki, a w podwórzach kolejne wyjątkowe miejsca do odkrycia – ogrody, fabryki, a od niedawna także instalacje artystyczne, jak np. w Pasażu Róży pod numerem 3. Koniecznie trzeba też zajrzeć w podwórze pod numerem 136 – na Off Piotrkowska. Zabytkowa fabryka kilka lat temu przekształcona została w centrum wielkomiejskiej rozrywki. Spacer po północnej, deptakowej części Piotrkowskiej najlepiej przedłużyć o przejście przez park Staromiejski, prowadzący do Manufaktury. Dawny kompleks fabryczny rodziny Poznańskich od 2006 r. jest otwarty dla wszystkich. Zabytkowe budynki wykorzystywane są na muzea, teatr, kino, a także pełne spektrum różnych lokali gastronomicznych. W monumentalnej przędzalni działa wyjątkowy Hotel Andel’s, a całość uzupełnia współczesne centrum handlowe. Z kolei w pałacu sąsiadującym z fabryką mieści się Muzeum Miasta Łodzi, idealne miejsce do zapoznania się z jej historią, a zarazem rezydencja pałacowa o pięknych wnętrzach.
Skoro Łódź jest miastem rozwiniętym dzięki przemysłowi, to koniecznie trzeba jeszcze odwiedzić Księży Młyn. To dawne imperium rodziny Scheiblerów, gdzie obok fabryk zachowała się rezydencja właścicieli, osiedle domów robotniczych, nazywanych w Łodzi famułami, a także szkoła, sklep, szpital czy remiza straży pożarnej. Miejsce to posiada wyjątkowy klimat, a dzięki systematycznie odnawianym budynkom, nabiera blasku.
Na zakończenie warto jeszcze zajrzeć w kolejne wyjątkowe miejsce – na cmentarz żydowski przy ul. Brackiej. To kolejne miejsce świadczące o potędze XIX-wiecznej Łodzi. Górujące nad nekropolią mauzoleum Poznańskich określane jest jako największy żydowski nagrobek na świecie. Pomniki innych fabrykanckich rodzin niewiele mu ustępują. Koniecznie trzeba też zajrzeć do domu przedpogrzebowego z końca XIX w., a także na Pole Gettowe – miejsce naznaczone tragiczną historią II wojny światowej i łódzkiego getta.
>>>TUTAJ możecie zobaczyć wycieczkę na mapie<<<
2 dni w Łodzi
Kontynuując poznawanie Łodzi warto powędrować po mieście dwoma szlakami – filmowym i technicznym. W ramach pierwszego obowiązkowym punktem programu jest Muzeum Kinematografii mieszczące się w dawnym pałacu rodziny Scheiblerów. Najważniejszym eksponatem jest tu oryginalny fotoplastykon z końca XIX w., ale warto zobaczyć również zabytkowe kamery i projektory. Same wnętrza robią wrażenie, zwłaszcza gdy przypomnimy sobie kadry z „Ziemi obiecanej” w reż. Andrzeja Wajdy. Gdy Müller oprowadza Borowieckiego po swoim pałacu, to w tle widać salony Scheiblerów. Wychodząc z muzeum „wpadamy” na Filemona i Bonifacego, bohaterów jednej z kultowych polskich bajek. Możemy od razu ruszyć na dalszy spacer Szlakiem Łodzi Bajkowej, odwiedzając m.in. Misia Uszatka, Pingwina Pik-Poka, czy Misia Colargola. Z Muzeum jest też bardzo blisko do miejsca owianego filmową legendą, czyli do Szkoły Filmowej, a dokładnie Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej. Tu trzeba usiąść na słynnych schodach w budynku rektoratu (kolejna rezydencja fabrykancka) i przyjrzeć się tabliczkom z nazwiskami najsłynniejszych studentów. Warto też zajrzeć do hali zdjęciowej i z bliska przyjrzeć się kulisom pracy filmowców.
Kto podczas spaceru po Piotrkowskiej nie zdążył przyjrzeć się Alei Gwiazd w okolicach ulic Traugutta i Moniuszki, powinien to nadrobić. Z kolei we wspomnianym już Muzeum Miasta Łodzi eksponowany jest jedyny w mieście oryginalny Oscar, którym uhonorowano pianistę pochodzącego z Łodzi, Artura Rubinsteina.
Jeżeli dzień jeszcze się nie kończy, warto kontynuować zwiedzanie szlakiem zabytków techniki. Oprócz Księżego Młyna i Manufaktury (tu do odwiedzenia jest Muzeum Fabryki) obowiązkowymi punktami programu są Centralne Muzeum Włókiennictwa oraz Muzeum Kanału „Dętka”. To pierwsze, mieszczące się w najstarszej łódzkiej fabryce, gromadzi wszelkie przejawy historii związanej z włókiennictwem. Ekspozycję tworzy tu nie tylko ogromna kolekcja maszyn włókienniczych (w tym również sprawnych, puszczanych w ruch), ale także historyczna kotłownia z oryginalną maszyną parową oraz wystawy poświęcone ubiorom i artystycznym tkaninom. Uzupełnieniem muzeum jest znajdujący się przy nim Skansen Łódzkiej Architektury Drewnianej, gdzie odtworzona została łódzka ulica z XIX w.
Na zakończenie dnia warto jeszcze zajrzeć pod ziemię, a dokładnie do kanału. „Dętka” to dawny zbiornik na deszczówkę. Dziś obiekt działa jako muzeum, dając turystom niepowtarzalną okazję do odkrycia łódzkich podziemi.
>>>TUTAJ możecie zobaczyć wycieczkę na mapie<<<
3 dni w Łodzi
Po intensywnych dwóch dniach zwiedzania każdemu należy się chwila oddechu. Sporym zaskoczeniem dla osób kojarzących „szarą Łódź” może być fakt, że znajduje się tu ponad 30 parków, a dodatkowo w północnej części miasta jeden z największych lasów miejskich w Europie – Las Łagiewnicki. Jednym z najciekawszych jest jednocześnie najstarszy łódzki park – Źródliska. Rosnące tu wiekowe dęby pamiętają jeszcze porastającą te tereny przed dwustu laty Puszczę Łódzką. Zupełnie inną roślinność znaleźć można w parkowej Palmiarni. Dobrym miejscem na spacer jest też Ogród Botaniczny zajmujący ponad 70 hektarów, sąsiadujący z największym łódzkim parkiem im. Piłsudskiego. W tym ostatnim do niedawna atrakcją był lunapark, dziś zamieniony na rozległą strefę rodzinnej rekreacji.
>>>TUTAJ możecie zobaczyć wycieczkę na mapie<<<
Zdjęcie 1 - Manufaktura, autor: P. Wojtyczka
Zdjęcie 2 - Pałac Izraela Poznańskiego/ Muzeum Miasta Łodzi, autor: P. Wojtyczka
Zdjęcie 3 - Ulica Piotrkowska, autor: P. Wojtyczka
Zdjęcie 4 - Ulica Piotrkowska
Propozycje wycieczek
Poznawanie województwa łódzkiego najlepiej zacząć od stolicy regionu. To trzecie co do wielkości miasto w Polsce, przez lata niedoceniane przez turystów, dziś bardzo szybko się zmienia i przyciąga odwiedzających. Zabytki fabrykanckiej i robotniczej historii, wielokulturowości oraz filmu to wyróżniki Łodzi.
Skansen w Maurzycach już otwarty!
Niebieskie Źródła tętnią życiem!
Rok 2020 rokiem Jana Pawła II
Arboretum w Rogowie już otwarte!
Tegoroczna Noc Muzeów w Łodzi bez wychodzenia z domu!
Nie śpimy, zwiedzamy! Dzisiaj... Spała!
Program Wsparcia Doraźnego Organizacji Pozarządowych w zakresie przeciwdziałania skutkom COVID-19
Rzeki województwa łódzkiego polecają się na spływy!
Więcej...
Imprezowo
Koncerty, festiwale, imprezy rozrywkowe i kulturalne, rekonstrukcje historyczne – to wszystko można znaleźć w województwie łódzkim. Oferta jest bogata i, co istotne, dotyczy wydarzeń odbywających się w ciągu niemal całego roku.
Festiwalem najmocniej integrującym cały region jest Wędrowny Festiwal Filharmonii Łódzkiej „Kolory Polski”. To cykl koncertów odbywających się w różnych miejscowościach, w rozmaitych obiektach i plenerach (wnętrza świątyń, dziedzińce zamkowe, parki i muzea), z pełną gamą muzycznych gatunków. Przez całe lato w każdy weekend muzyką rozbrzmiewają coraz to inne miejsca, zachęcając nie tylko do słuchania muzyki, ale także do poznawania całego województwa.
W Łodzi znajduje się jedna z największych hal widowiskowych w Polsce – Atlas Arena, mogąca pomieścić kilkanaście tysięcy ludzi. Nic dziwnego, że organizowane są tu koncerty największych światowych gwiazd muzyki – gościli tu m.in. Rihanna, Shakira, Depeche Mode, czy Rod Steward. Odbywają się tu również wydarzenia sportowe najwyższej rangi – mistrzostwa świata czy Europy, m.in. w siatkówce, koszykówce lub enduro.
To również w Łodzi odbywa się największa ilość rozmaitych imprez. Tą, która przyciąga najszerszą publiczność jest od kilku lat Light Move Festival. Festiwal Światła i towarzyszące mu instalacje, pokazy i mappingi w magiczny sposób zmieniają centrum Łodzi w czasie jednego weekendu.
Spotkania Baletowe, Festiwal Łódź 4 Kultur, Festiwal Designu, Festiwal Filmowy Cinergia, to przykłady imprez, które bardzo mocno związane są z miastem i jego kulturą.
Również w innych miejscach regionu nie brakuje ciekawych wydarzeń. Co istotne, odwołują się one do lokalnej historii i słynnych mieszkańców związanych z regionem. W Sieradzu co roku odbywa się wyjątkowy festiwal ze sztuką fryzjerską w głównej roli – Open Hair, w Kutnie Ogólnopolski Festiwal Jeremiego Przybory „Stacja Kutno” (współtwórca Kabaretu Starszych Panów, który uwiecznił Kutno w piosence, był honorowym starostą kutnowskim) oraz Festiwal Szaloma Asza, który tu się urodził. W Piotrkowie długą tradycję mają Międzynarodowy Festiwal Sztuki Interakcje oraz Trybunały Kabaretowe, a w Radomsku co roku ma miejsce Różewicz Open Festiwal, dedykowany twórczości pochodzących stąd braci Różewiczów.
Dodatkowe dwa wyjątkowe festiwale związane są z lokalną historią „roślinną” – Święto Róży w Kutnie oraz Święto Kwiatów, Owoców i Warzyw w Skierniewicach. Znajdą tu coś dla siebie zarówno zwolennicy piknikowej atmosfery i plenerowych koncertów, jak również zagorzali miłośnicy florystyki i ogrodnictwa. Z kolei fani ostrej metalowej muzyki powinni pamiętać o Summer Dying Loud w Aleksandrowie Łódzkim.
Łódzkie ma również bogatą ofertę dla miłośników rekonstrukcji historycznej. Wydarzenia związane z I i II wojną światową odtwarzane są cyklicznie w Skansenie Rzeki Pilicy w Tomaszowie, z kolei w Bolimowie rekonstruowane są starcia z 1915 r. W podobnym klimacie, choć z zupełnie inną epoką w tle, są turnieje rycerskie na zamkach w Łęczycy i Uniejowie, a od niedawna także na zamku w Inowłodzu. Od kilku lat imprezą związaną ze wczesnym średniowieczem jest Mokoszowisko, odbywające się na terenie rekonstruowanej osady w Rzeczycy. Nie ma tu turniejów i walk rycerskich, jest za to odtwarzanie historycznych rzemiosł, zwyczajów i wierzeń. Z kolei imprezą łączącą rekonstruktorów przybliżających różne epoki jest Odyseja Historyczna, corocznie odbywająca się w Leszczynku koło Kutna. Spotkać można tu nie tylko rzymskich legionistów, średniowiecznych rycerzy, czy żołnierzy napoleońskich, ale nawet rekonstruktorów odtwarzających realia wojny w Afganistanie z lat 80-tych czy warunki życia w Niemieckiej Republice Demokratycznej.
Zdjęcie 1 - Open Hair Festiwal w Sieradzu
Zdjęcie 2 - Odyseja Historyczna w Leszczynku, autor: J. Stochliński
Zdjęcie 3 - Łódź, autor: P. Augustyniak
Rodzinnie
Czy Łódzkie to region przyjazny rodzicom z dziećmi? Zdecydowanie tak. Znaleźć można tu atrakcje dla zupełnych maluchów oraz trochę starszych turystów. I co bardzo ważne – atrakcje te sprawdzą się zarówno w pełnym słońcu, jak i w deszczowe dni.
Parków wodnych w Polsce nie brakuje, ale odkrytych basenów z gorącą wodą już tak dużo nie ma. W Uniejowie nieprzypadkowo miejscowy park wodny nosi nazwę „Termy” - gorąca woda z wnętrza ziemi pozwala na kąpiele na odkrytym basenie przez cały rok. Bez względu na temperaturę zewnętrzną, woda w basenie ma stałą temperaturę około 30 stopni. Dla urozmaicenia wizyty w Uniejowie warto zajrzeć do Zagrody Młynarskiej na lekcję żywej historii. Można tu w zabytkowym wiatraku dowiedzieć się jak wygląda mielenie ziarna na mąkę.
Z Uniejowa niedaleko już do Borysewa i miejscowego Zoo Safari. W warunkach możliwie zbliżonych do naturalnych, na terenie 25 ha, mieszka 500 zwierząt reprezentujących 90 gatunków. Do największych „gwiazd” należą białe lwy oraz białe tygrysy bengalskie, oba gatunki są bardzo rzadkie i zagrożone wyginięciem.
Jedną z atrakcji dedykowanych najmłodszym jest Park Jurajsko-Botaniczny „Dinopark” oraz Kraina Świętego Mikołaja w Kołacinku koło Brzezin. Największą atrakcją są tu oczywiście pełnowymiarowe modele dinozaurów, ale gdy zbliżają się Święta Bożego Narodzenia, gwoździem programu staje się spotkanie z kim innym... Kolejną baśniową atrakcją jest Park Skrzacich Opowieści we Florentynowie, gdzie można poznać historię słowiańskich skrzatów, a także pospacerować po całej Dolinie Skrzatów czy zanocować w domku na drzewie. W pobliskiej Solcy Małej znajduje się natomiast Wioska indiańska „Tatanka”. To miejsce gdzie nie tylko można poznać tradycje i zwyczaje rdzennych mieszkańców Ameryki, ale także sprawdzić się w rozmaitych zawodach sprawnościowych, np. walkach na równoważni czejeńskiej. A skoro mowa o samej Łęczycy, to oczywiście można spotkać tam diabła Borutę. W mieszczącym się na zamku muzeum znajduje się największa w kraju kolekcja rzeźb o tematyce demonologicznej.
Innego gospodarza mają Groty Nagórzyckie i miejscowe wyrobisko piasku, znajdujące się na terenie Tomaszowa Mazowieckiego. Zgodnie z legendą mieszkał tu zbój Madej. Nawet jeżeli nie uda się go spotkać podczas wędrówki podziemną trasą turystyczną, wrażeń i tak nie zabraknie.
W pobliżu Tomaszowa warto odwiedzić jeszcze jedno wyjątkowe miejsce – park Mikrokosmos w Ujeździe. Zgromadzono tu 25 modeli owadów i tyle samo mikroorganizmów. Kto chce stanąć oko w oko z większymi od człowieka biedronką, komarem, czy pszczołą, ten ma tu na to szansę. Z kolei w podłódzkiej Lipce można spotkać ostatnie z wymienionych przed chwilą owadów, tyle że te prawdziwe. W miejscowej pasiece organizowane są zajęcia edukacyjne, gdzie poznamy tajemnice tych fascynujących zwierząt. Dzięki oszklonemu ulowi można zajrzeć do wnętrza pszczelego domu, a na deser degustować różne odmiany miodu. Życie pszczół to jeden z możliwych tematów zajęć edukacyjnych w łódzkim Ogrodzie Botanicznym. Dodatkowo w miejscowym Skansenie Roślinnym można poznać lecznicze i kulinarne właściwości roślin.
Również młodzi fani komunikacji nie będą się nudzić w regionie łódzkim. W weekendy w cieplejszej części roku warto się wybrać na wycieczkę Rogowską Koleją Wąskotorową. W wybrane dni zwiedzać można też zabytkową parowozownię w Skierniewicach – jest tu m.in. dawny parowóz szkoleniowy, gdzie zajrzymy do wnętrza kotła. Z kolei w Łodzi w zabytkowej zajezdni na Brusie obejrzymy równie zabytkowe tramwaje (w letnie weekendy można także udać się na wycieczkę składem, którym jeździli w młodości nasi dziadkowie).
Mało? Na deser zostają dwa miejsca związane z nauką, oczywiście połączoną z dobrą zabawą. W Bełchatowie warto zajrzeć na interaktywną wystawę Giganty Mocy, wyjaśniającą jak powstał węgiel brunatny w bełchatowskim złożu i jak dzisiaj z węgla produkowany jest prąd. Z kolei w Łodzi na terenie zabytkowej elektrowni miejskiej działa jedna z najnowszych i największych atrakcji tego typu w kraju – Centrum Nauki i Techniki EC1. Można tu prześledzić proces produkcji energii (zachowano niemal kompletne wyposażenie elektrowni sprzed blisko 90 lat) i zwiedzić dwie dodatkowe ekspozycje. Na chętnych czeka tu też kino sferyczne 3D oraz planetarium.
Zdjęcie 1 - Zagroda Młynarska w Uniejowie
Zdjęcie 2 - Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa -Biała
Zdjęcie 3 - PGE Giganty Mocy w Bełchatowie
Zdjęcie 4 - Dinopark/Kraina Świętego Mikołaja w Kołacinku
Zdjęcie 5 - Wioska indiańska "Tatanka" w Solcy Małej
Historycznie
Województwo łódzkie jako osobna jednostka administracyjna liczy sobie „zaledwie” 100 lat, bo powstało wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Historia tego obszaru, leżącego na pograniczu Małopolski, Wielkopolski i Mazowsza, jest znacznie dłuższa. Znajdują się tu siedziby kasztelanii pamiętających początki Polski, dynastii Piastów, czy historyczne grody jak Łęczyca, Sieradz, Rawa i Wieluń, będące siedzibami średniowiecznych księstw, województw i ziem. Mury najstarszych zabytków są niemymi świadkami znaczących wydarzeń. Tu zapadały ważne decyzje (w Sieradzu i Piotrkowie wybierano na tron kilku z polskich królów, w Piotrkowie przez ponad 200 lat obradował Trybunał Koronny dla Wielkopolski).
W XIX wieku obszar dzisiejszego województwa stał się jednym z głównych regionów przemysłowych ówczesnego Królestwa Polskiego. Zanim jeszcze Łódź wyrosła na największy w kraju ośrodek przemysłu włókienniczego, palmę pierwszeństwa dzierżył Ozorków, a następnie Zgierz. Do dziś w obu tych miastach (a także m.in. w Pabianicach, Aleksandrowie i Konstantynowie Łódzkim czy Tomaszowie Mazowieckim) zachowało się mnóstwo śladów związanych z historią gospodarczą. Są to zarówno fabryki, rezydencje fabrykantów, jak i dawne domy tkaczy. Wyjątkowy pod tym względem jest Zgierz, gdzie w centrum znajduje się Park Kulturowy Miasto Tkaczy. Zachowało się tu kilkadziesiąt tradycyjnych domów z XIX w. Z kolei w Zduńskiej Woli przetrwała historyczna dzielnica przeznaczona dla osadników zajmujących się rozwojem lokalnego rzemiosła, a potem także manufaktur i przemysłu.
Wiek XX przyniósł szereg tragicznych wydarzeń związanych z I i II wojną światową. Przez obszar dzisiejszego województwa kilkakrotnie przetaczał się front I wojny (od połowy 1914 do połowy 1915 r.), gdy ścierała się tu armia rosyjska z niemiecką i austriacką. Warto pamiętać że we wszystkich armiach zaborczych wielu żołnierzy było Polakami. Szczególnie intensywne walki z jesieni 1914 r. przeszły do historii jako Bitwa czy Operacja Łódzka - podczas zaledwie kilku tygodni w starciach wzięło udział pół miliona żołnierzy, z których aż 200 tysięcy poległo. Dziś przypominają o tym liczne cmentarze wojenne, rozsiane po obszarze niemal całego województwa. Z kolei w okolicach Bolimowa w 1915 r. Niemcy po raz pierwszy w historii użyli gazów bojowych.
Jesień 1939 r. i wojna obronna z tego czasu w okolicach Łodzi zaznaczyła się przede wszystkim Bitwą nad Bzurą, jedną z niewielu wówczas udanych akcji zbrojnych polskiej armii. Również tu o dramatycznej historii przypominają dziś przede wszystkim cmentarze z kwaterami poległych w okolicach Kutna, Łowicza i Łęczycy, a także Muzeum Bitwy nad Bzurą, mieszczące się w Kutnie. Tragiczną kartę historii zapisano również w Wieluniu, który był pierwszą ofiarą niemieckich bombardowań rankiem 1 września.
Odrębnę historią związaną z II wojną światową stanowi tworzenie przez niemieckich okupantów gett dla ludności żydowskiej, w tym pierwszego w Polsce getta w Piotrkowie, czy drugiego pod względem wielkości (po warszawskim) getta w Łodzi.
Spośród postaci historycznych z województwem łódzkim mocno związani byli dwaj wybitni literaci – Julian Tuwim oraz Władysław Reymont. Ten pierwszy, urodzony w Łodzi, jest tu upamiętniony kilkoma pomnikami, w tym najbardziej znaną Ławeczką Tuwima stojącą w centralnym punkcie ulicy Piotrkowskiej, a także gabinetem jego imienia w Muzeum Miasta Łodzi. Drugi, urodzony w Kobielach Wielkich koło Radomska, mieszkał m.in. w Łodzi (zbierając materiały do "Ziemi obiecanej"), ale także w okolicach Lipiec Reymontowskich, które stały się inspiracją do jego epopei poświęconej polskiej wsi – "Chłopom". Dziś w Lipcach działa muzeum gromadzące pamiątki po pisarzu, a także prywatna Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych z olbrzymią kolekcją wydań "Chłopów", a także eksponatami poświęconymi stworzonemu w oparciu o powieść serialowi telewizyjnemu.
Zdjęcie 1 - Galeria Staroci i Pamiątek w Lipcach Reymontowskich
Zdjęcie 2 i 3 - Muzeum Bitwy nad Bzurą w Kutnie, autor: M. Jabłoński
Zdjęcie 4 - Rawa Mazowiecka, autor: J. Koprowski
Zdjęcie 5 - Park Kulturowy Miasto Tkaczy w Zgierzu
Zabytkowo
W ciągu kilku ostatnich lat na listę Pomników Historii, czyli najcenniejszych zabytków narodowych, trafiły aż cztery obiekty z województwa łódzkiego: bazylika katedralna w Łowiczu, opactwo cysterskie w Sulejowie-Podklasztorzu, zespół pałacowo-parkowy w Nieborowie razem z pobliskim parkiem romantycznym w Arkadii, a także wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego w Łodzi. Miłośnicy historii sztuki znajdą w regionie łódzkim obiekty dokumentujące tysiąc lat tradycji. Są tu świątynie z elementami romańskimi, gotyckie kościoły (w opactwie w Sulejowie jedne z pierwszych w Polsce przykładów tego stylu) i zamki (w tym bardzo dobrze zachowany prywatny zamek rodziny Oporowskich w Oporowie koło Kutna). Nie brakuje przykładów architektury renesansu – jak dwór obronny w Pabianicach (dziś muzeum) czy kościoły w typie kalisko-lubelskim z charakterystycznymi dekoracjami stiukowymi (m.in. w Poddębicach, Chruślinie i Sobocie). Epokę odrodzenia reprezentuje również kaplica św. Wiktorii w łowickiej katedrze z nagrobkiem arcybiskupa Jakuba Uchańskiego wykonanym przez Jana Michałowicza z Urzędowa (najwybitniejszego polskiego rzeźbiarza epoki). Również sztuka baroku jest w województwie obficie reprezentowana, zarówno w architekturze sakralnej, jak i świeckiej. Monumentalne sanktuarium Świętej Rodziny w Studziannej-Poświętnem było w XVII i XVIII w. jednym z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych w Polsce. Jedną z najlepiej zachowanych barokowych rezydencji w Polsce jest pałac w Nieborowie projektu Tylmana z Gameren, dziś oddział Muzeum Narodowego. Ciekawym przykładem tego stylu jest również dwór szlachecki w Ożarowie – jeden z nielicznych zachowanych przykładów siedziby szlacheckiej epoki baroku, wybudowanej z drewna. Dziś działa tu Muzeum Wnętrz Dworskich.
W regionie znaleźć można również obiekty klasycystyczne, jak np. pałac w Walewicach czy pałac i kościół św. Jakuba w Skierniewicach. Unikatem jest romantyczny park w Arkadii koło Nieborowa, stworzony przez księżnę Helenę Radziwiłłową na przełomie XVIII i XIX w.
Architektura neostylowa (neoromanizm, neogotyk itd.) i eklektyczna (połączone różne style) z XIX w. to coś typowego dla miast regionu łódzkiego, które rozwinęły się jako ośrodki przemysłowe w tym czasie. Wyjątkowym przykładem jest tu oczywiście Łódź, gdzie w centrum zachowało się do dziś ponad 10 tysięcy kamienic z przełomu XIX i XX w., a także liczne rezydencje fabrykanckie, świątynie, budynki użyteczności publicznej i fabryki. Również tutaj zachowały się ciekawe przykłady sztuki secesyjnej i modernizmu z pierwszej połowy XX w.
Zabytki przemysłowe to jeden z wyróżników regionu – znaleźć je można nie tylko w stolicy województwa, ale również w mniejszych miastach – przede wszystkim w Zgierzu, Pabianicach, Tomaszowie Mazowieckim czy Piotrkowie Trybunalskim. Oczywiście zdecydowanym liderem jest sama Łódź – do dziś przetrwało tu około 200 mniejszych i większych kompleksów fabrycznych. Często były to całe zespoły zabudowy, gdzie oprócz budynków produkcyjnych stały rezydencje właścicieli, domy mieszkalne dla robotników, a także budynki infrastruktury socjalnej, jak szkoły, sklepy czy szpitale. Najlepszym przykładem jest osiedle Księży Młyn, stworzone przez najbogatszych łódzkich fabrykantów – rodzinę Scheiblerów oraz Manufaktura – dawne imperium rodziny Poznańskich.
Region łódzki to obszar przede wszystkim rolniczy. Do dziś przetrwały tu przykłady tradycyjnej zabudowy wiejskiej. Najciekawsze obiekty trafiły do skansenów – największego w Maurzycach koło Łowicza, a także mniejszych w samym Łowiczu, Sieradzu czy Kwiatkówku koło Łęczycy. Warte odnotowania są również inicjatywy wykorzystania tradycyjnej zabudowy do stworzenia atrakcji turystycznych, jak ma to miejsce w przypadku Zagrody Młynarskiej w Uniejowie czy Centrum Folkloru Polskiego w Nagawkach.
Województwo łódzkie to również jeden z najbogatszych regionów, jeżeli chodzi o drewniane kościoły – jest ich ponad sto. Najstarsze pochodzą z końca XV w., większość z XVI w., w tym najciekawsze w Boguszycach koło Rawy Mazowieckiej oraz Grębieniu koło Wielunia, oba udekorowane renesansowymi malowidłami.
Ważnym elementem dziedzictwa regionu są wreszcie zabytki dawnej wielokulturowości. Po mieszkających tu dawniej Polakach, Żydach, Niemcach, Rosjanach, Czechach pozostały świątynie, synagogi, cmentarze, ale także pałace, kamienice, szkoły czy fabryki. Wyjątkowym zabytkiem jest cmentarz żydowski w Łodzi, jeden z największych i najlepiej zachowanych w Europie.
Zdjęcie 1 - Zamek Oporowskich
Zdjęcie 2 - Dwór obronny biskupów krakowskich w Pabianicach
Zdjęcie 3 - Skansen Ziemi Łowickiej w Maurzycach, autor: J. Ziółkowski
Zdjęcie 4 - Dwór - Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie
Zdjęcie 5 - Opactwo cystersów w Sulejowie