„Straszny Dwór” to nie tylko najdoskonalsze, od strony muzycznej, dzieło Stanisława Moniuszki, ale także wysuwające się na czoło całej polskiej twórczości operowej XIX wieku. Świetna konstrukcja scen zespołowych, subtelna i zarazem barwna instrumentalizacja, niezwykła inwencja melodyczna i urzekająca atmosfera polskości to niepodważalne walory tego utworu. Moniuszko ukończył swą piątą operę wkrótce po upadku powstania styczniowego, trudno więc dziwić się, że wkrótce przylgnęło do niej miano wielkiej manifestacji patriotycznej. Tuż po premierze„Straszny Dwór” trafił na mur cenzury. Władze rosyjskie, obawiając się zamieszek, zdjęły go z afisza po trzech przedstawieniach. Oto najlepszy dowód, jak na los opery mogą wpłynąć okoliczności zewnętrzne – bo choć w samym rysunku postaci można dopatrzyć się wpływu arcydzieł Fredry i Mickiewicza, całość jest niczym więcej, jak radosną, chwilami kpiącą, utrzymaną w duchu belcanta afirmacją zaściankowej polskości. Elementy folkloru, liczne wątki patriotyczne oraz atmosfera szlacheckiego dworu sprawiają, że dziś utwór ten uznaje się za polską operę narodową.