W piątek, 6 kwietnia w Muzeum Sztuki w Łodzi będzie miało miejsce otwarcie wystawy „Atak na Pałac Zimowy”.
Projekt „Atak na Pałac Zimowy” poświęcony został fotografii, która jak żadna inna stała się symbolem rewolucji październikowej. Fotografia ta nie przedstawia jednak historycznego wydarzenia, ale jego zainscenizowaną rekonstrukcję. W 1920 roku rosyjski reżyser teatralny Nikołaj Jewreinow (1879-1953) przyjął zlecenie odtworzenia zajść spod Pałacu Zimowego z okazji trzeciej rocznicy rewolucji. Wykonane podczas spektaklu zdjęcie, dające fałszywy obraz szturmu na Pałac, niedługo potem zaczęło być traktowane jak historyczny dokument, a jego reprodukcje pojawiały się w podręcznikach szkolnych, kronikach i prasie.
Zdjęcie rzekomo przedstawia bolszewicki szturm na Pałac Zimowy, wydarzenie, które dało początek rewolucji. Tymczasem z zajść z 1917 roku nie zachowały się żadne fotografie. Nawet jeśli na miejscu był fotograf, nie mógł wykonać takiego zdjęcia, ponieważ z innych źródeł wiemy, że szturm na Pałac na pewno nie przebiegł w sposób utrwalany potem propagandowo w radzieckiej historiografii. Rosyjski Rząd Tymczasowy został zaatakowany nie przez masy rewolucjonistów, a przez garstkę czerwonogwardzistów, którzy pojmali niestawiających oporu ministrów.
Z perspektywy czasu brak fotografii przedstawiających atak na Pałac Zimowy okazał się dla bolszewików bardzo korzystny. W obliczu braku autentycznych dokumentów, światu pokazano inscenizację. Rekonstrukcja historyczna z 1920 była częścią jednego z największych spektakli w historii, do którego zaangażowano około 10 tysięcy statystów, a na żywo obejrzało go 100 tysięcy widzów. To, czy sam reżyser miał  świadomość udziału w kreowaniu fałszywego obrazu początku rewolucji dla wielu przyszłych pokoleń,  nie wynika jednoznacznie z jego zapisków. Z pewnością jednak skorzystał z możliwości – być może wedle ścisłych poleceń – by „rozdmuchać niewielkie wydarzenie poprzez jego teatralizację. Można by rzec, że za zadanie miał napisać od nowa jego historię” (Sylvia Sasse). Pod opieką Jewreinowa i jego zespołu reżyserskiego, mało spektakularne wydarzenia z 1917 roku stały się masową „superprodukcją”.
Wystawa „Atak na Pałac Zimowy” pokaże wszystkie odkryte dotąd w archiwach zapisy jego inscenizacji (to m.in. film oraz 63 fotografie), w szczegółowy sposób przybliżając widzom proces, który umożliwił tej sfałszowanej wizji historii stać się oficjalną częścią radzieckiej historiografii. Dlatego jednym z elementów ekspozycji będą wyniki szczegółowej analizy obnażającej sztuczność tak fotografii, jak i okoliczności, w których powstała. Gdzie zostały ustawione aparaty? Gdzie znajdował się wtedy reżyser, który za pomocą linii telefonicznej musiał ze wsparciem swoich pomocników dyrygować tłumem statystów?
Uzupełnieniem materiałów historycznych będzie prezentacja dziewięciu prac przygotowanych przez sześcioro współczesnych artystów. Wchodząc w dialog z dokonaniami Jewreinowa, eksplorują one jednocześnie zagadnienia historii, pamięci, inscenizacji i powtórzenia.
Artyści i artystki: Czto Diełat’, Nikołaj Jewreinow, Waldemar Fydrych (Pomarańczowa Alternatywa), Cristina Lucas, Kazimierz Malewicz, Milo Rau, Peter Watkins
Projekt realizowany we współpracy z Hartware MedienKunstVerein (Niemcy) i Universität Zürich (Szwajcaria).