Układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) wszedł w życie w dniu 1 stycznia 1994 r. Obejmuje on 25 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państwa członkowskie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), czyli Islandię, Lichtenstein i Norwegię (bez Szwajcarii). Zgodnie z zapisami układu, każde państwo przyjmowane do Wspólnoty zobowiązane jest do przystąpienia do EOG. Polska podpisała umowę o rozszerzeniu EOG w dniu 14 października 2003 r.

Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy stanowią część umowy o rozszerzeniu EOG. Pomoc finansowa oferowana najuboższym krajom unijnym w ramach tych mechanizmów stanowi rekompensatę krajów EFTA za umożliwienie im dostępu do Jednolitego Rynku Wewnętrznego UE. Układ o EOG wprowadza wspólne ustawodawstwo w zakresie handlu i gospodarki we wszystkich krajach stowarzyszonych, również tych nie będących członkami UE. Islandia, Lichtenstein i Norwegia stanowią część Rynku Wewnętrznego UE, mogą zatem korzystać z czterech swobód przepływu towarów, usług, osób i kapitału.

W ramach Mechanizmu Finansowego EOG dla 13 najuboższych państw UE dostępne są środki wyasygnowane przez państwa EFTA – Islandię, Lichtenstein i Norwegię, natomiast w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego dla 10 najuboższych państw UE dostępne są środki wyasygnowane przez Królestwo Norwegii.

Do głównych celów Mechanizmów Finansowych zaliczyć należy zmniejszanie różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG, dążenie do osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej w ramach EOG, wspieranie przedsięwzięć prorozwojowych, zacieśnianie współpracy bilateralnej Polski z państwami–d arczyńcami, jak również wspieranie przedsięwzięć zgodnych z politykami społeczno-gospodarczymi kraju i celami UE.

Współpracę pomiędzy instytucjami państw beneficjentów i darczyńców reguluje prawodawstwo Norwegii. W Polsce wykorzystanie środków obydwu mechanizmów pełni funkcję uzupełniającą w stosunku do działań realizowanych przy wsparciu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Wdrażanie Mechanizmów Finansowych odbywa się na podstawie Programu Operacyjnego, przy uwzględnieniu wytycznych przygotowanych przez państwa–darczyńców. Zasady i procedury ubiegania się o środki finansowe są jednolite dla obu mechanizmów. W ramach obu mechanizmów Polsce przyznano kwotę 533,51 mln euro na lata 2004–2009. Nabory na dofinansowanie pojedynczych projektów i programów w ramach oby mechanizmów zostały już zakończone. Obecnie o dofinansowanie można się ubiegać w ramach tzw. grantów blokowych Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego oraz w ramach Funduszu Wymiany Kulturalnej.

Szczegółowe informacje na temat obydwu Mechanizmów Finansowych dostępne są na stronie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego www.eog.gov.plMechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy